Precies een jaar geleden heeft Slagwerk Den Haag na 46 jaar voor de nieuwe naam HIIIT (spreek: hit) gekozen. “HIIIT prikkelt niet alleen het gehoor, maar activeert ook andere zintuigen,” aldus slagwerker Fedor Teunisse, die sindsdien alleen nog artistiek leider van het ensemble is. Met Pepe Garcia en Niels Meliefse waren gisteren in de Nieuwe Kerk (als onderdeel van de Amare programmering) nog twee oudgedienden onderdeel van HIIIT. Samen met een aantal ‘jonge honden’ (gedeeltelijk nog studerend) speelden zij op pakjesavond een zeer bijzonder concert.
Op het programma stonden twee delen uit het verpletterende Pleïades van Xenakis en het even imponerende driedelige MA(N|CHINE) van Zeno van en Broek, een transdisciplinair werk waarin vier slagwerkers samen met gemodificeerde bassdrums en drumrobots de relatie tussen mens en machine onderzoeken.
De in Roemenië geboren Grieks-Franse componist Iannis Xenakis (1922- 2001) was naast muziektheoreticus ook architect. Oliver Messiaen zei over Xenakis’ muziek: “deze is niet radicaal nieuw maar radicaal anders”. Xenakis’ inspiratiebronnen lagen b.v. in het druppelen van de regen of het lawaai in een fabriek. Zijn compositie Pléïades voor zes slagwerkers componeerde hij in 1978 in opdracht van het slagwerkensemble Les Percussions de Strasbourg.
De titel van dit werk is opzettelijk dubbelzinnig: aan de ene kant komt de term van een woord “veel” en dat zinspeelt op alle instrumenten die de zes slagwerkers in de vier delen gebruiken; aan de andere kant verwijst het naar een mythe in de Griekse mythologie: de Pleijaden zijn de zeven dochters van Pleione en Atlas, én ze zijn een sterrenstelsel in de astronomie.
HIIT koos ervoor om maar twee delen uit de Pléïades te spelen. Ze begonnen met Peaux (Vellen). Hier worden alleen percussie-instrumenten met vellen bespeeld: bongo’s, tomtoms, conga’s, pauken en basdrums. De zes musici stonden in een grote halve cirkel verspreid links en rechts van de met een kerstboom versierde preekstoel in de kerk. De muziek begon met het lage geluid van zes basdrums, dat deed denken aan Japanse drumspektakels. De enorme klankgolven gingen door merg en bot en ontstaken pure emotie. Tegelijkertijd werkte de speelvreugde van de zes musici aanstekelijk!
In Métaux (Metalen) speelden de zes instrumentalisten op zogenaamde sixxen (een mix tussen “zes”, genoemd naar de zes musici, en “xen”, genoemd naar Xenakis). Dit micro-tonaal gestemde instrument heeft Xenakis speciaal voor deze compositie ontwikkeld en laten bouwen. Het omvat een ongelijke 21-noten toonladder opgebouwd uit kwart- en 1/3 tonen. Daardoor ontstaan zeer zelden gehoorde boventoonspectra, die soms lijken op elektronisch gegenereerde muziek. Bij mij wekte deze voortdurend zwevende klanknevel een soort duizeligheid op alsof ik in een achtbaan zat, die gepaard ging met een onverklaarbare euforie. Dit gevoel paste wel bij de bijzondere sfeer van dit concert.
Hierop volgde de audiovisuele creaties MA(N|CHINE) (2020) van Zeno van den Broek. De componist laat zijn performers een dialoog aangaan met het digitale domein. De compositie klinkt elke keer anders door de interactie tussen spelers en de computers.
Het eerste deel Beweging I – SYSTEEM werkte met zijn eigen algoritmische logica. In het begin klonken alleen de drumrobots en de gemodificeerde basdrums die op een grote scherm geprojecteerde visuals aanstuurden. Pas aan het einde makten de musici voorzichtig contact met het digitale systeem.
Tijdens Beweging II – MIMICRIE manipuleerden de 4 musici de elektronica door druk uit te oefenen op de vellen van hun basdrums. Vervolgens volgden ze de ritmes van de robots en speelden (er)mee. Tussentijds ontstond er een meeslepend swingend ritme dat de Nieuwe kerk liet trillen.
In het laatste deel Beweging III – SYNC namen de slagwerkers van HIIT steeds meer het heft in eigen hand. Er was veel ruimte voor improvisatie die culmineerde in een oerkreet van Meliefste waarmee een voortdurend sneller razende dans spectaculair eindigde.
Foto’s: Jostijn Ligtvoet
De recensie verschijnt ook op Recensies Archieven – De Nieuwe Muze
