Gehoord Kleine Zaal Concertgebouw, 22 januari 2025, Amsterdam
Ideale omstandigheden
70 minuten muziek, 7 verschillende componisten, 7 toespraken van 4 musici. Een origineel programma met een mix van moderne en onbekende componisten. Het won een nominatie voor een reeks concerten in Europa’s meest prestigieuze zalen. Op internet staan inspirerende promo-filmpjes die de concerten op een spannende manier aankondigen. Bovendien was er een boodschap, die iedere muziekminnaar zal onderschrijven: “We vinden het belangrijk om een vuist te maken voor muziek als onderdeel van de maatschappij, van het leven.”
De vier musici van het Franse strijkkwartet Quatuor Agate hebben de wind mee, dacht ik toen ik de kaartjes bestelde. Maar het concert was teleurstellend. Waar ging het mis?
Slordig programma
Ze noemen hun programma Outlaws. Zeven componisten hebben ze bij elkaar gezocht die “buiten de conventies van muziek en maatschappij opereerden”. In de programmatoelichting stond dat ze met Carlo Gesualdo (1561-1613) zouden beginnen. De cellist Simon Iachemet vertelde eerst dan ook uitgebreid over Gesualdos moord op zijn eerste vrouw en haar geliefde. En dat de componiste Anna Korsun (1986) zich had laten inspireren door de brieven van Gesualdos tweede vrouw. Zij schreef herhaaldelijk hoe koud het was in het kasteel.
Na deze inleiding begon het concert met hoge tonen die het huilen van de wind imiteerden. Korsuns Last flight klonk voor het eerst in Nederland. Het stuk van de Ukrainse componiste en sound designer kabbelde zacht en voorzichtig voort en had weinig hoogtepunten. Daarop volgden twee korte stukken van de Renaissance schurk Gesualdo.
Veel woorden
Aansluitend nam Adrien Jurkovic het woord. Hij vertelde ons over Ethel Smyth (1858-1944). Hoe ze opkwam voor vrouwenrechten, ruiten ingooide en daarvoor in het gevangenis belandde. Toen klonk het stuk The Deliveranceuit de cantate ‘The Prison’ voor zangers en groot orkest, dat Smyth in hetzelfde gevangenis schreef. Lag het aan de bewerking of de compositie zelf dat ook dit stuk weinig indruk maakte. Het tweede stuk dat van Smyth op het programma stond werd zonder uitleg overgeslagen.
Na nog een kort stukje van Aleksandr Aljabjev (1787-1851), uiteraard welbespraakt ingeleid door altviolist Raphaël Pagnon, vertelde tweede violist Thomas Descamps over de ontstaansgeschiedenis van Dmitri Sjostakovitsj strijkkwartet nr. 8. Daarmee waren we eindelijk aanbeland bij het hamerstuk van deze avond.
Te weinig klank
Sjostakovitsj componeerde dit strijkkwartet als zijn klinkende testament. Het thema bestaat uit de vier noten D, ES (S), C en B (in het Duits: H). Deze staan synoniem voor zijn naam (in de Duitse spelling) Dimitri Schostakowitsch. Agate begon het Largo mooi ingetogen als een klaagzang. Het tempo van het volgende wilde Allegro molto was aan de hoge kant. Dat ging ten koste van de precisie en de klank. De 4 musici wisten elkaar niet te vinden in een opwindende authentieke kwartetsound.
Improvisatie
Ook over het afsluitende The Disappearance of Lisa Gherardini van Dinuk Wijeratne (1978) werd iets verteld. Dit keer onder mooie altvioolklanken: een bewerking van een melodie van Philip Glass. Wijeratne schreef zijn amusant theatraal stuk in 2022 over de roof van het schilderij Mona Lisa in het jaar 1911. Bijzonder was de improvisatie van Jurkovic in het eerste deel. Het jazz-idioom was duidelijk zijn ding! Dit was het eerste moment waarop ik deze avond echt werd geraakt.
Slapstickachtig was de toegift geïnspireerd op tekenfilmmuziek. Vis noch vlees in mijn oren. Al met al een voor mij teleurstellende avond waar ik van de composities en de uitvoering meer had verwacht.
De recensie verschijnt ook op https://denieuwemuze.nl/category/recensies/