Het publiek een spiegel voorhouden, ontroeren, aanzetten tot nadenken en een beeld schetsen over onze mogelijke toekomst – dat is maar een greep uit de kist van mogelijkheden die opera voor ons kan betekenen. Al dit en nog veel meer valt te ervaren in we are the lucky ones, onderdeel van het opera forward festival van de Nationale Opera.
Componist Philip Venables begon op negenjarige leeftijd viool te spelen dankzij de toen uitstekende muzieklessen op zijn Engelse basisschool. Voor veel mensen zijn publieke voorzieningen als deze de enige toegang tot klassieke muziek. “Als dit muziekaanbod er niet was geweest toen ik negen was, zou ik niet doen wat ik nu doe.” Zegt Venables. Zijn belangrijkste focus binnen de opera oeuvre is daarom het vinden van nieuwe manieren om verhalen te vertellen.
Met regisseur Ted Huffman heeft Venables al vaker samengewerkt. Jaren geleden hadden ze samen het idee voor een community-operaproject. Het ging om de levenskeuzes van mensen in de zeventig en tachtig, de generatie van hun ouders. Andere inspiratiebronnen waren de boeken De jaren van Annie Ernaux en de reeks Mijn strijd van Karl Ove Knausgård.
Het libretto van We Are The Lucky Ones is gebaseerd op meer dan 70 interviews met mensen die geboren zijn tussen 1940 en 1949. Deze gesprekken vonden plaats in verschillende landen, waaronder Nederland, België, Duitsland, Denemarken, Zweden, Oostenrijk, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk. Ze werden vervolgens getranscribeerd en vertaald. Uit deze 350 A4’tjes werd het Engelstalige libretto gedestilleerd: sommige delen werden letterlijk overgenomen, andere uitgewerkt en samengevoegd tot collectieve herinneringen.
Het proces van samen schrijven, ideeën uitwisselen en het vroegtijdig betrekken van de zangers had een enorme invloed op hoe de muziek en tekst en theatrale interpretatie uiteindelijk op elkaar inwerken. Het resultaat is een compleet levensverhaal gedestilleerd uit individuele herinneringen verdeeld over acht zangers.
Claron McFadden, Jacquelyn Stucker, Nina van Essen, Helena Rasker, Miles Mykkanen, Frederick Ballentine, Germán Olvera en Alex Rosen: één voor één hebben ze aangrijpende soli en dansintermezzo’s. En ze vullen elkaar aan: het verhaal van de vrouw die voor de liefde van haar leven ( “hij zag me hoe ik echt was”) haar man en kinderen achterliet wordt des te aangrijpender door het smekend gezongene ‘kom terug’ van de andere kant van het podium.
We are the lucky ones is Venables eerste opera voor groot orkest. Het Residentie Orkest laat zich in al zijn veelzijdigheid kennen. De musici moeten zelf geregeld gezamenlijk neuriën en doen dit zo zuiver en zacht dat ik het als begeleiding van de zangers haast niet thuis kon brengen. De koperblazers van het Residentie Orkest hebben de mooiste momenten. Hun vol klinkende gedragen kerkkoralen zijn even aanstekelijk als de opruiende dans- en filmmuziek uit de afgelopen eeuw.
“Ik denk dat je heel duidelijk kunt merken dat Philip goed nadenkt over de kleuren van het orkest, en wat die kunnen toevoegen aan de tekst. Daarnaast geeft hij alles ook een bepaalde mathematische logica die in het begin misschien niet eens opvalt.” Zegt dirigent Bassem Akiki die de diverse muziekstijlen messcherp en stijlvol dirigeert.
Voor deze voorstelling zijn door AI bijpassende foto’s gegenereerd. Ze onderstrepen de verhalen alsof het publiek een ouderwetse diavertoning in huiselijke kring bijwoont. Als bronmateriaal fungeerden privéfoto’s van opera medewerkers uit de afgelopen 60 decennia. Je kijkt ernaar en blijft je verwonderen over de ‘echtheid’ van de artificiële foto’s.
Het podium is verder leeg op een zogenaamd ghost light na dat in het begin onaangenaam fel het publiek in schijnt. In oude theaters, vooral in de Verenigde Staten, branden deze ook ’s nachts, wanneer het theater leeg is. Niet alleen uit veiligheidsoverwegingen, maar ook uit bijgeloof – om de geesten van het uit theater tevreden te stellen.
Van alle herkenbare scenes uit gemiddelde levens die in We are the lucky ones revue passeren is de laatste de meest indrukwekkende. Hier vragen zich de personages af welk geluid zij op hun doodsbed zullen horen. Zal een geliefde hun hand vasthoudend met ze spreken of een lied voor ze zingen of zullen ze eenzaam onder het wezenloze gezoem van ziekenhuisapparatuur hun laatste adem uitblazen?
Ook voor het slotapplaus was voor een alternatieve aanpak gekozen. Niet alleen klonk Total eclipse of the heart van Bonnie Tyler uit de speakers. Maar naast de zangers en het artistieke team kwamen vanuit de orkestbak ook alle orkestmusici het podium op. Mooier kon men het aandeel van het orkest aan deze voorstelling niet zichtbaar maken.
Foto’s: Koen Broos
De recensie verschijnt ook op https://denieuwemuze.nl/category/recensies/