Gehoord 14.2.2025 in Amsterdam
NKK & Asko|Schönberg Via Crucis – In memoriam Reinbert de Leeuw
Franz Liszt: Via Crucis Sofia Goebaidoelina: Jetzt Immer Schnee
Het Nederlands Kamerkoor (NKK) kijkt met zijn actueel programma terug naar zijn eigen verleden. In 1987 nam het NKK Via Crucis van Franz Liszt op, een Cd die later werd bekroond met een Edison. Zes jaar later in 1993 zongen ze de wereldpremière van Jetzt Immer Schnee van de Russische componiste Sofia Goebaidoelina, geschreven voor Asko|Schönberg en het Nederlands Kamerkoor. Beide keren stond Reinbert de Leeuw als dirigent voor het koor.
Vrijdagavond was het programma met de titel In memoriam Reinbert exact op diens sterfdag vijf jaar geleden voor het eerst te horen. Alleen voor dit concert stond dirigente en zangeres Barbara Hannigan voor het koor. Zij had een speciale band met De Leeuw en begon het concert op een speciale manier.
Barbara Hannigan
Het koor en pianist Paolo Giacometti stonden al op het podium en zij kwam zoals gebruikelijk iets later het podium op. Na het applaus ging het licht uit. Maar Hannigan begon niet als dirigente maar als zangeres. In haar eentje zong ze het derde deel Time and the bell uit Goebaidoelinas compositie Homage à T.S. Eliot (1987). Hannigan is een van ‘s werelds meest vooraanstaande vertolker van het hedendaagse repertoire en een ras-muzikante. Eliots beeldende beschrijving van het vallen van de nacht kreeg een dubbele bodem. Hannigan vormde Goebaidoelinas wrange melodiecascaden om tot een ontroerend herinneringslied. Haar stem ging het publiek aan het hart in een lofbetuiging en pleidooi voor alles waar de Leeuw voor stond.
Stralende koralen
Nog vóór haar laatste noot wisselde het licht; van de eenzame spot op haar naar een vol en warme verlichting van het koor en de vleugel. En zonder ook maar een spoor van vertraging begon Hannigan Via Crucis van Liszt te dirigeren. De bijna 70 jarige Liszt beschreef in dit werk voor koor, solisten en piano (of harmonium of orgel) de veertien kruiswegstaties. Hij was oorspronkelijk van plan om afbeeldingen van houtsneden van Albrecht Dürer in de partituur op te nemen die de Via Crucis uitbeelden.
De laatste lijdensweg Jesu wordt op een Latijnse tekst chronologisch bezongen. Op station 6 en 12 zingt het koor twee koralen op een Duitse tekst. Op deze momenten straalt het koor als in een Bach oratorium. De veel voorkomende korte soli passen bij de religieus bescheiden sfeer. Ook de pianopartij heeft weinig om het lijf. Dat maakte dit stuk vrijdag ondanks alle sfeervolle momenten tot een lange zit.
Unieke luisterervaring
Maar het mooiste moest nog komen en het publiek werd niet teleurgesteld. Zelden heb ik Asko Schönberg met zo veel passie horen spelen. De 10 blazers, 5 strijkers en 2 slagwerkers (op verhogingen links en rechts achter op het podium) volgden Hannigans precieze slag net als het NKK met zijn uitstekende solisten Bobbie Blommesteijn, Dorien Lievers, William Knight en Gilad Nezer. De overige zangers stonden gedeeltelijk in de zaal rondom het publiek. Wat was het een unieke ervaring om opeens een fluisterende stem van achter je gewaar te worden die steeds weer als een echo reageert op wat op het podium gebeurt. Zo een luisterbelevenis blijft voorbehouden aan de concertzaal en is amper in woorden te vangen.
Apofatisch van het Griekse woord voor negatie of ontkenning staat als titel boven het tweede en vierde deel. Het tweede is instrumentaal met mooie soli voor de rechts en links vooraan opgestelde trombones. Het vierde deel begint met een gesproken tekst, die Vavara Tishina vanuit het publiek adembenemend voordroeg. Ze spreekt over moordenaars in de huiveringwekkende nacht van Moskau.
Oorverdovende stilte
Voor het vijfde deel Oh zeker, het vaderland verdeelden zich 4 strijkers en de trompet met flexatones (een klein, buigzaam stalen blad of lamel die is opgehangen in een raamwerk van ijzerdraad dat uitloopt in een handvat) en strijkstok over de zaal. De ijle klanken die ze eruit strijken klonken onbarmhartig als het wit stralende licht uit de tekst. De sfeer die alle musici en solisten neerzetten was om te snijden. Ze werd alleen verzacht door een haast oneindig, eenvoudig melodietje die Joseph Puglia aan zijn viool ontlokte.
Jetzt Immer Schnee eindigt met een groot vraagteken: alsof daar lijken zijn en niet zijn. Heel lang hield Hannigan de stilte vast…
De recensie verschijnt ook op https://denieuwemuze.nl/category/recensies/