Gisteren was ik in het Amsterdamse muziekgebouw om naar het Huelgas Ensemble te luisteren. Zij zongen een perfect programma! De zeer verschillende composities volgden elkaar in steeds wisselende bezettingen op. De spanningsopbouw van beide concerthelften was adembenemend en de rode draad door de liedteksten heen heel interessant.
De meeste programmeurs combineren bekende werken met minder bekende. Enige uitzondering hierop vormen de gespecialiseerde ensembles voor nieuwe en oude muziek. Hun vaste publiek waardeert juist hun pioniersgeest en laat zich graag verrassen door onbekende werken en componisten.
Toen ik Paul van Nevels kerstprogramma van dit jaar zag had ik dan ook niet anders verwacht dat ik behalve Jan P. Sweelinck geen enkele andere bekende componist zou tegenkomen. Ik was wel huiverig over zijn keuze van composities uit de 19. En 20. eeuw. Maar ik had beter moeten weten: Huelgas heeft in het verleden ook muziek opgenomen van bv. Reger en Rihm, zelfs een Cd met Fado muziek staat op hun naam!
Bethlehem Down, een vierstemmig kerstlied uit de pen van Peter Warlock (1894-1930) was het ultieme hoogtepunt van dit ongeëvenaarde kerstprogramma met de passende titel Het verhaal van Bethlehem. Hiervoor stonden de acht zangers, drie sopranen en 5 mannenstemmen in een kleine kring rond dirigent Van Nevel. Het licht werd gedempt en op een onnavolgbaar zacht pianissimo nam de hypnotische welluidendheid van dit a Cappella ensemble langzaam bezit van de grote, helaas niet uitverkochte zaal. In de daarop volgende minuten ontvouwden zich de zanglijnen met de goed verstaanbare tekst op het kerstverhaal. Na afloop kon je een speld horen vallen.
De avond was begonnen met Gregoriaanse kersthymne Christe redemptor omnium. Van Nevel liet dit eenstemmige lied, afkomstig uit de kerstvesper, door vijf zangers afwisselend solistisch en tutti (gezamenlijk) uitvoeren. Hierop volgden twee Renaissance-motetten op een Franse en een Latijnse tekst: heldere en positieve muziek die je opvrolijkte als een warm bad met zachte innemende harmonieën.
Huelgas heeft zijn naam te danken aan de gelijknamige Codex vol eeuwenoude manuscripten die Van Nevel lang geleden in een klooster nabij het Spaanse Burgos mocht bestuderen. Vandaar dat er ook twee villancicos op het programma stonden. Señores el qu’es nascido van Pedro de Pastrana (ca 1490 – nà 1558), een driestemmig gem waarin onder andere de verleidelijke baslijnen van Andrés Soler Castaño het oor bekoorden.
Via Giaches De Wert (1535-1596) opstijgende chromatische lijnen en een 14 -eeuwse conductus eindigde het eerste deel met opvallend moderne ritmes.
Na de pauze kwamen vier zangers plotseling in de verste linker hoek van het podium te staan. Voor het kerstlied Drei Könige van Peter Cornelius (1824-1874) had Huelgas een heel bijzonder trucje uitgehaald. De oorspronkelijke pianobegeleiding is gebaseerd op een oude koraalmelodie (Wie schön leuchtet der Morgenstern). Van Nevel liet de 4 zangers op de achtergrond het oorspronkelijke Bach koraal zingen. De daarop door Cornelius gecomponeerde solostem had Van Nevel per vers tussen drie zangers verdeeld. Het klankresultaat was even subliem als de verrassende ruimtelijke opstelling.
Hierna volgde de hoketus Balaam de quo vaticinans, Deze werd energiek tussen vrouwen en mannenstemmen heen en weer gekaatst. Dit 13.eeuwse isoritmische motet klonk heel verfrissend en eindigde met gezongen klanken herinnerend aan zachte orgelpijpen.
Een ander motet uit deze tijd Herodes in pretorio / Hey hure lure zong Huelgas met een heldhaftige uitstraling: strijdlustig en trots. In een 3-3-2-opstelling keken de zangers zelfverzekerd en blij.
Deze perfecte concertavond werd besloten met een vierstemmig Engels kerstlied uit 1871. Het refrein met zijn dramatisch aangezette: Sing high, sing low nodigde uit om uit volle borst (van binnen) mee te zingen.
Huelgas bijzondere kerstverhaal is morgen nog in Wenen te beluisteren.
Foto’s: František Renza, Martina Simkovikova
De recensie verschijnt ook op https://denieuwemuze.nl/category/recensies/