Gezien 28 februari in Amare Den Haag
NDT 1, Figures in Extinction: van Crystal Pite en Simon McBurney.
De Canadese Crystal Pite en de Engelsman Simon McBurney maken danstheater op een bijzonder indrukwekkende manier. De één is danser en choreografe en al 17 jaren verbonden aan het fameuze dansgezelschap Nederlands Dans Theater. De ander is (Hollywood)acteur, schrijver en theaterregisseur. Vier jaar geleden begon hun samenwerking nadat ze elkaar bijna tegelijkertijd hadden opgebeld. Ze hebben zich een uitdagende taak gesteld. Ze willen niets minder dan de gevolgen van de klimaatverandering op de planken brengen.
Voor het eerst waren deze week alle drie delen van hun trilogie op één avond te zien. Hun samenwerking begon behoedzaam. In deel 1 Figures in Extinction the list was het nog Pite die de toon zette: het is een dansspektakel. In voortdurend spectaculair uitgelichte scenes (licht design: Tom Visser en Jay Gower Taylor)) kwamen steeds nieuwe groepen dansers het podium op. Met fantasievol-poëtische bewegingssequenties speelden ze dieren, planten, gletsjers en meren na, die tijdens de afgelopen honderd jaar verdwenen zijn.
Sommige van de 21 dansers bespeelden skeletten net als poppenspelers. Andere waren gekleed in kleurrijke kostuums en sprookjesachtige rekwisieten (Nancy Bryant). De elektronische muziek van Owen Belton en de poëtische video’s van Ennya Larmit op de achtergrond hadden een suggestieve werking: je waande je soms in een planetarium en soms in een koraalrif-aquarium.
Even indrukwekkend was de aangename natuurlijkheid van McBurneys stem vanuit de luidsprekers. Hij nam het publiek als medemens mee op deze trieste rondgang langs uitgestorven flora en fauna. De opsomming was zo lang dat tegen het einde het carrousel van nummers en namen steeds sneller begon te draaien. Het was haast niet meer te stoppen en werkte verwarrend en confronterend tegelijk!
Maar de hoofdrol van deze monumentale theatrale choreografie was weggelegd voor de fantastische Amerikaan Jon Bond in de rol van een complotdenker. Met fantastisch heldere lichaamstaal danste hij als zelfingenomen klimaatveranderingsontkenner zijn argumentatie: Ikke, ikke, ikke en de rest kan stikken.
Ongebreidelde ondernemersgeest vermengde Bond geraffineerd met godsdienstgelovigheid en het dogmatisch vasthouden aan individuele vrijheden. Met een voortdurend charmante glimlach en ongekend soepele bewegingen danste hij roerloos-virtuoos zijn credo: wat ik niet wil zien, bestaat niet! Natuurlijk mocht hierbij de huidige Amerikaanse president met een soundbite niet ontbreken!
In deel 2 but then you come to the humans stond McBurney aan het roer. Hij had als basis een tekst van de Britse psychiater Iain McGilchrist gekozen. In diens in 2009 verschenen boek: The Master and His Emissary of The Divided Brain and the Making of the Western World staan zinnen als: “We leven in een wereld die paradoxaal is. We streven naar geluk en het leidt tot rancune en het leidt tot ongeluk en het leidt, in feite, tot een explosie van geestesziekte.”
Regels als deze kletterden van het podium af en werden verschillende dansers in de mond gelegd. Zij spraken de tekst niet zelf maar deden alsof. Hun taak was het deze teksten met hun lichaam te vertalen. Ongelofelijk was het hoe verrassend en hoe fantasievol hun bewegingen de tekstuele boodschap uitbeelden, versterkten of er tegen in gingen. Het ensemble danste een vuurwerk aan inspiratieflitsen, choquerende gewaarwordingen en diepgaande indrukken. De 30 minuten voorstelling ging in een flits voorbij, daarbij gedragen door muziek van Benjamin Grant. Hij verwerkte in zijn compositie originele werken van Bach tot Schnittke.
En dan, na de tweede pauze, het nieuwste werk: deel 3 requiem. Hierstaan Pite en McBurney uiteindelijk als gelijkwaardig team op het programma. Het sound design maakt gebruik van composities van Mozart, Fauré en Pärt. De NDT dansers speelden pantomime op de teksten van John Berger ingesproken door stemacteurs. In Pages of the wound (Twelve Theses on the Economy of the Dead) schrijft Berger: By themselves the living were incomplete. Thus living and dead were inter-dependent. De choreografie van Pite/McBurney beweegt zich tussen toneel en dans.
Er is bijvoorbeeld een scene in het ziekenhuis. Twee verplegers verzorgen een patiënt die niet meer aanspreekbaar is. Ze doen hun werk zakelijk, worden opgeleid en maken grappen. Maar zonder dat je iemand ziet in het bed, gaat het om deze persoon. Even later is er familie rond het bed om afscheid te nemen. Een enkeling probeert nog contact te maken maar het gaat al veel meer om de verhoudingen tussen de overlevenden. Het is meer een pantomime dan een dans.
Requiem is confronterend en mild tegelijk. Net als de kinderstem die steeds weer naïeve vragen stelt die ertoe doen. Groot (dans)theater!
Foto’s NDT 1: Rahi Rezvani
De recensie verschijnt ook op https://denieuwemuze.nl/category/recensies/