New European Ensemble o.l.v. Kanako Abe. Zang: Bernadeta Astari, Ryoko Aoki, Michael Wilmering. Programma: Misato Mochizuki, Otemba – Daring Women, wereldpremière. Gehoord: 19 juni 2025 Muziekgebouw aan ’t IJ. Door Michael Klier
Wat een avond! Gisteren toonde het Holland Festival de première van een muziektheater voorstelling. Het publiek werd een verhaal ingezogen dat veel weg heeft van de succesvolle filmreeks Night at the museum. De hoofdrol was weggelegd voor een historisch personage dat in Japan geboren werd en in Nederland overleed. Haar levensverhaal leest als een roman. Ze is bovendien op een schilderij in het Rijksmuseum te bewonderen. Geschiedenis was nog nooit zo boeiend en actueel!
Nieuwe Kijk
Otemba – Daring Women is een muziektheatervoorstelling ter gelegenheid van Amsterdam 750, gecomponeerd door Misato Mochizuki. Regisseur Jan van de Berg van theater ADHOC is zes jaar geleden met de voorbereidingen voor dit project begonnen: “In Otemba komen verschillende personages, uit verschillende tijden samen, die opkomen voor een nieuwe kijk op onze geschiedenis.”
Rijksmuseum
Het spannende verhaal houdt het midden tussen een wetenschappelijke documentaire en een kleurrijke Hollywoodfilm. Het indrukwekkende decor voor deze voorstelling vormt een schilderij uit het Rijksmuseum. Het heet ‘Portret van Pieter Cnoll, Cornelia van Nijenroode, hun dochters en twee tot slaaf gemaakte bedienden’ (Batavia, 1665) en is geschilderd door Jacob Coeman. Tijdens de restauratie komt deze Cornelia tot leven en stapt uit het schilderij.
Hirado, Japan
Cornelia van Nijenroode (1629 –1692) was het enige kind uit de relatie van Cornelis van Nijenroode met een vrouw uit de plaatselijke bevolking van Hirado (Japan). Cornelia’s vader was in 1623 pas het vijfde opperhoofd van de VOC, die sinds 1609 (in navolging van de Portugezen) als enige Europeanen handel mochten drijven met de Japanners. Toen haar vader in 1633 stierf moesten Cornelia en haar zus Japan verlaten. Haar moeder heeft ze nooit meer gezien.
Vechtscheiding
Cornelia trouwde in 1652 met de jonge en veelbelovende Pieter Cnoll. In 1661 werd hij bevorderd tot tweede opperkoopman van het kasteel Batavia en een jaar later tot eerste opperkoopman. Met hem kreeg ze 10 kinderen. Nadat haar man al in 1672 was overleden hertrouwde ze met de jurist Joan Bitter. Dit huwelijk was verre van gelukkig en monde uit in een vechtscheiding. De sinoloog Leonard Blussé heeft deze jarenlange scheidingstrijd beschreven in zijn boek ‘Bitters bruid’.
Ontembaar
Blussé, die de processtukken kon bestuderen, toont een ingehouden bewondering voor Cornelia. Hij beschrijft haar als een ‘ontembare’ vrouw. Zij streed voor een recht dat naar moderne opvattingen ook de gehuwde vrouw toekomt: handelingsbekwaamheid over eigen vermogen. Destijds werd haar dit recht echter ontzegd. Ontembaar is zoals meer dan honderdzestig andere woorden uit het Nederlands in het Japans overgenomen als otemba. Het verwijst naar opstandige vrouwen die zich niet onderwerpen en hun eigen gang gaan.
Koloniale verhoudingen
Otemba – Daring Women beschrijft een nachtelijke ontmoeting tussen Cornelia en de uit Djakarta komende jonge Kirana Diah in het Rijks. Cornelia stapt uit het koloniale tafereel en gaat met de Indonesische restaurator in gesprek over koloniale verhoudingen, de vrouwelijke blik en autonomie. ‘Restaureren wordt ook wel ‘management of change’ genoemd, en deze restauratie geeft een vernieuwd, dekoloniserend perspectief op het verleden’ aldus de regisseur.
Muzikale tradities
Componiste Mochizuki verbindt in haar muziek elementen uit verschillende muzikale tradities uit Japan en het westen. De afstand naar de 17e Eeuw illustreert ze door gebruik te maken van traditionele Japanse Noh-recitaties (utai). Ryoko Aoki combineert de klassieke voordracht uit het Noh-theater moeiteloos met eigentijdse klanken. Zij vertolkt Cornelia overtuigend wanneer ze de restaurator Kirana eerst als slaaf wil behandelen en haar later als lotgenoot ziet. Bernadeta Astari zingt deze moderne vrouw even briljant. Even zelfbewust als strijdlustig weet ze zich tegen de AI technicus Miro (Michael Wilmering) door te zetten.
Kloppend verhaal
Dirigente Kanako Abe dirigeert het New European Ensemble met verve. Bewonderenswaardig is hoe slagwerker Pepe Garcia virtuoos tussen Japanse woede-uitbarstingen en jazzy ritmes heen en weer weet te wisselen. Het Libretto van Janine Brogt klopt als een bus en de drie zangers weten de filmisch-eigentijdse muziek in meeslepende emoties te vertalen.
Wat een avond!
Foto’s: DigiDaan Fotografie; Ayane Shindo, François Schmitt
De recensie verschijnt ook op https://denieuwemuze.nl/category/recensies/