Gehoord: 18 mei 2025 Muziekgebouw aan ’t IJ; Einojuhani Rautavaara Missa a cappella; Galina Grigorjeva Molitva; Alfred Schnittke Drei geistliche Gesänge; Arvo Pärt And I heard a voice …
Hans Werner Henze Serenade voor cello; Pēteris Vasks The Fruit of Silence; Jēkabs Jančevskis When
Pēteris Vasks Siltums bezgalīgs (Nederlandse première); RIAS Kammerchor Berlin, Krista Audere dirigent; Sebastian Klinger cello
Er zijn concerten waarin je vanaf de eerste noot geraakt wordt. Waar dat aan ligt? De uitvoerenden en hun dirigente en de composities moeten aan elkaar gewaagd zijn. Een thema of boodschap helpt zeker ook om een uitvoering extra sterk te maken. In het concert van afgelopen zondag was het thema “gebed voor de vrede”.
Oekraïne
De oorlog in Oekraïne woedt al meer dan 3 jaar. In 2022, aan het begin van de Russische invasie, heeft het RIAS Kammerchor (RK) in Berlijn een concert gegeven met de titel Molitva, gebed voor de vrede. Deze titel verwijst naar het gelijknamige stuk van de in Estland wonende Oekraïense componiste Galina Grigorjeva. Ze schreef het in 2005 oorspronkelijk voor saxofoon en orgel. Dirigent Daniel Reuss, (chef van het RK tussen 2003 en 2006) vroeg haar in 2016 om een bewerking voor Cappella Amsterdam.
Cello als menselijke stem
Het stuk voor kamerkoor en cello is een intense smeekbede om vrede. Cellist Sebastian Klinger speelde op een heel zacht geneuriede toon een melancholisch klagend oneindige melodielijn. Als een geniale improvisatie ontwikkelde de muziek zich verder. Met zijn uitgebreide solo leek hij een roeper in de woestijn: kwetsbaar en broos en tegelijk en smekend om compassie. Klinger modelleerde zijn cellotoon perfect naar de menselijk stem. Zijn gedragen melodielijnen klonken als gezangen, zijn ronde vibrato gaf de noten vleugels.
Na zijn lange introductie ontvouwde zich het warm op elkaar afgestemde RK koorgeluid van waaruit aan het einde twee tenoren om de beurt virtuoos de hoogte in zweefden. Tenslotte legden de fantastische bassen een welluidend harmonisch fundament van waaruit het stuk langzaam wegstierf.
Mis van Rautavaara
Het concert begon met de Missa a cappella van de Finse componist Einojuhani Rautavaara. Vanaf de eerste noot omsloot de volle imposante koorklank van het Berlijnse radiokoor het publiek als een warme deken. Op een zacht gezongen, in een loop herhaald motief uit drie tonen, zongen de sopranen met veel bravoure de sacrale mis-tekst. Het 33 zangers tellende RK celebreerde deze moderne mis als een goed geoliede machine. De in elk deel steeds opnieuw verrassende compositie werd een pronkstuk van een overrompelend mooie koorklank.
Schnittke en Pärt
Na de pauze begon het RK met de Drei geistliche Gesänge van Alfred Schnittke. Dit zijn drie korte composities die zonder pauze in elkaar overgaan. Vooral het laatste deel Otche Nash (Onze Vader) is met zijn filigraan meanderende melodie van grote schoonheid.
Bij het volgende And I heard a voice… van Arvo Pärt ademenden de zangers van het RK soepel op het licht schommelende ritme. Pärts muziek had zeker in deze volmaakte uitvoering een rustgevende en hoopgevende werking. En dat had zijn oorsprong al in de tekst. Die is in het Ests waarin het door Pärt gebruikte woord voor rusten ook ademen betekent.
Klinger speelde daarna de Serenade voor Cello van Hans Werner Henze. Ook was het spel van Klinger overweldigend – het solostuk was moeilijk te rijmen met de rest van het programma.
Hoogtepunt
Als dirigente had het RK de jonge Krista Audere gevraagd. Zij is net als componist Pēteris Vasks in Letland geboren. Ze komen zelfs uit hetzelfde dorp. Van Vasks volgde nu The Fruit of Silence oorspronkelijk voor koor en piano. Audere had ervoor gekozen om de pianopartij weg te laten. De serene compositie kreeg daardoor nog meer straalkracht. Voor mij was hier het harmonieuze samensmelten van de hoge en lage stemmen het hoogtepunt van de avond.
Koordirgente Krista Audere
Audere had afsluitend nog twee stukken uit haar thuisland meegebracht. Voor het uitdagende When van Jēkabs Jančevskis was ook cellist Klinger weer terug op het podium. Hij excelleerde met modernere speeltechnieken en ook het koor, in veranderde opstelling, moest niet alleen zingen maar ook fluiten, sissen, hijgen en hoorbaar ademen. Bij het RK klonk dit alles even vanzelfsprekend als moeiteloos.
Toen de koordirigente 3 jaar geleden een dirigentenconcours won, schreef Vasks Siltums bezgalīgs (oneindige warmte) speciaal voor Audere. De tekst is van de Letse dichter Knuts Skujenieks, die toen net overleden was. Audere zegt erover: “Het is het mooiste cadeau dat ik ooit van iemand gekregen heb.”
Foto’s: Fabian Schellhorn, Matthias Heyde
De recensie verschijnt ook op https://denieuwemuze.nl/category/recensies/