Klangforum Wien o.l.v. Katharina Wincor dirigente. Programma: Enno Poppe: Salz: Arnold Schönberg: Variationen über ein Rezitativ für Orgel op. 40 (arr. Pier Damiano Peretti); Anton Webern: Sechs Stücke für Orchester op. 6; Arnold Schönberg: 5 Stücke für Orchester op. 16; Beat Furrer: still. Gehoord: 18 mei 2025 Muziekgebouw aan ’t IJ.
Wat een hoogtepunt van het Schönberg 150 jaar!
Tussen het Mahler Festival en het begin van het Holland Festival had het muziekgebouw aan ’t IJ het Klangforum Wien uitgenodigd. Naast werken van Schönberg en zijn leerling Webern stonden ook recentere werken van Beat Furrer en Enno Poppe op het programma. Opmerkelijk was het Amsterdamse debuut van de jonge Oostenrijkse dirigente Katharina Wincor. Zij wist met haar tomeloze energie het befaamde hedendaagse muziek- ensemble temperamentvol aan te sturen.
Echo’s van niets
Als Amuse-Gueule speelde het Conical Brass Ensemble drie delen uit het Kwintet nr. 3 op. 7 (ca. 1912) van de Russische componist Victor Ewald. De vijf excellente koperblazers musiceerden de prachtig virtuoze partituur met verve én diepgang. Ondanks het ondankbare podium aan de zijkant van de entreehal slaagden de conservatoriumstudenten erin om de muziek van deze onbekende componist waardig onder de aandacht te brengen. Bovendien was dit een geslaagde muzikale inleiding voor het hoofdconcert.
Enno Poppe: gebogen natuur
De Berlijnse componist Enno Poppe omschrijft zijn muziek als “gebogen natuur”. In zijn werk houdt hij zich bezig met het reflecteren op een grote verscheidenheid aan traditionele vormen en genres. Hij analyseert deze om vervolgens de resulterende kenmerken met nieuwe regels op een heel eigen manier uit te werken. Uit een klein motief laat hij zijn spannende klankwerelden ontstaan. Salz hij twintig jaar geleden voor de Salzburger Festspiele.
Centraal staat een Hammond orgel, dat vanaf het begin heel bazig op alles stoïcijns commentaar levert in vorm van licht verschuivende akkoorden. Als golven komen er steeds nieuwe klanken bij en verdicht de klank van het ensemble zich. Een absurdistisch hoogtepunt is een solo van de basfluit door alleen jazzdrums begeleid.
Prachtige Schönberg Hommage
Arnold Schönberg en zijn leerling Anton Webern zochten aan het begin van de 20e eeuw als componisten naar nieuwe wegen. Hun orkestwerken zijn voor die tijd ongekende exploraties van de toen gangbare taal. Het was heel bijzonder om Weberns Sechs Stücke op.6 en Schönbergs Fünf Stücke op. 16, beiden in hetzelfde jaar 1909 geschreven achter elkaar in een concert te horen. Weberns bovenaardse schoonheid was even betoverend als de beroemde klankkleur melodie (Klangfarbenmelodie) in het derde deel bij Schönberg.
Onbekende orgelmuziek
Maar eerst speelde Klangforum Wien nog een zelden gespeeld werk van de grote Schönberg. Zijn Variationen für Orgel op. 40 in de bewerking voor ensemble beginnen met een lange cello solo, een recitatief. Daarna wordt dit thema 10 keer zeer bedreven gevarieerd voordat het stuk in een grote fuga uitloopt.
Onder het bevlogen leiding van Wincor werden deze variaties tot een adembenemend krachtige luisterervaring. Na afloop twijfelden sommige concertbezoekers of ze eigenlijk wel een stuk van Schönberg hadden gehoord. Het 1941 in de Amerikaanse ballingschap geschreven stuk leek veel op (Schönbergs) romantische werken van vóór de eeuwwisseling.
Flitsende Furrer
Het Oostenrijkse moderne muziek ensemble Klangforum Wien werd 40 jaar geleden opgericht door de Zwitserse componist Beat Furrer van wie afsluitend Still op het programma stond. Het stuk begint met intens gescharrel van de strijkers. De energieke acties worden steeds afgewisseld met (bijna) stiltes. Heel zacht klinkt dan ook nog ruis uit de speakers, of een duimnagel die over een trommelvel gaat. Furrer gebruikt weinig nieuwe speeltechnieken. Hij zoekt echter de grenzen op van wat al bekend is. En dat maakt zijn muziek zo avontuurlijk.
Foto’s: Andrej Grilc, Tina Herzl, Max, Resdefault
De recensie verschijnt ook op https://denieuwemuze.nl/category/recensies/